AFYONKARAHİSAR
Bugün 25 Ağustos… Yarın… Büyük Taarruzun başladığı… Zafer destanının yazıldığı günün yıldönümü.
Zafer haftasını… 30 Ağustos Zafer Bayramı’nı coşkuyla kutlayacağız.
Zaman tünelinde bir gezinti… Gazi Mustafa Kemal Paşa‘nın seyir defteri… Tarihten belgeler.
Cepheden notları yarın yazacağız.
***
‘Azil’ tutanağı
Sadeleştirilmiş metin… “Meclis-i Vükela Toplantı Tutanağı…” 23 Haziran 1919… Karar:
Üçüncü Ordu Müfettişi Mirliva (Tuğgeneral) Mustafa Kemal Paşa’nın, hakkındaki şikâyetlerden dolayı hükümetçe kendisi ile görüşülmesine lüzum görülmüş ve İstanbul’a gelmesi Harbiye Nezareti’nden tebliğ edilmiştir. Ancak bu davete icabet etmediği ve halkı hükümete karşı tahrike teşebbüs ettiği anlaşılmıştır. Bu nedenle kendisi hemen azledilmiş ve yerine eski Bahriye Nazırı Hurşid Paşa atanmıştır. Bu konuda gerekli işlemler Harbiye Nezareti tarafından yapılacaktır. Ayrıca Mustafa Kemal Paşa’nın artık hiçbir resmi sıfatı kalmamış olduğundan tebligat ve yazılarının hiçbir resmiyeti haiz olmadığı da Dâhiliye Nezareti tarafından valiliklere tebliğ edilecektir.
Tutanağın altındaki imzalar… 9 imza… İsim ve unvanları:
Şeyhülislam ve Sadrazam Vekili Mustafa Sabri.
Meclis-i Vükelaya Memur Ahmed İzzet.
Bahriye Nazırı Ahmed Avni.
Harbiye Nazırı Şevket Turgud.
Maliye Nazırı Mehmed Tevfik.
Ticaret Nazırı İbrahim Edhem.
Nafia Nazırı Ahmed Ferid.
Evkaf Nazırı Muhammed Hamdi.
Maarif Nazırı Mehmed Said.
***
‘Acil’ telgraf
Dâhiliye Nazırı Ali Kemal tarafından vilayetlere (Diyarbakır, Ankara, Erzurum, Sivas, Trabzon, Van, Kastamonu, Bitlis, Mamuretülaziz, Erzincan ve Canik) gönderilen telgraf.
“Acil” (gayet müstaceldir) notuyla çekilmiş.
Tarih… 23 Haziran 1919.
Günümüz Türkçesiyle:
Mustafa Kemal Paşa, büyük bir asker olmakla beraber zamanın siyasetine o derece vakıf değildir. Bu yüzden vatanseverliği ve gayretlerine rağmen yeni görevinde başarılı olamadı. İngiltere Fevkalade Temsilciliği’nin talep ve ısrarıyla görevinden azledildi. Azledildikten sonra yaptıkları ve yazdıkları ile de bu kusurlarını daha ziyade meydana vurdu. Redd-i İlhak Cemiyetleri gibi Karesi (Balıkesir) ve Aydın bölgesinde Müslüman ahaliyi boş yere kırdırmaktan ve bu vesileden istifade ile halkı haraca kesmekten başka bir iş görmeyen ipsiz sapsız ve kanunen takip edilen bazı heyetler için öteye beriye çektiği telgraflarla da siyasi hatasını artırdı. Kendisinin İstanbul’a getirilmesi Harbiye Nezareti’ne ait bir vazifedir. Lakin Dâhiliye Nezareti’nin size kesin emri ise artık kendisinin görevinden alındığını bilmek, kendisiyle hiçbir resmi muameleye girişmemek ve hükümet işleriyle ilgili hiçbir talebini yerine getirmemektir. Bu talimat dairesinde hareket etmemenin ne gibi sorumluluklar doğuracağını takdir buyuracağınızdan eminim. Bu önemli ve vahim anlarda memur ve halktan her Osmanlı vatandaşına düşen en büyük vazife, sulh konferansınca kaderimize dair karar verilirken ve 5 yıldır yaptıklarımızın hesabı görülürken artık aklımızı başımıza devşirdiğimizi gösterir akılcı ve tedbirli hareketlerde bulunmak; parti, mezhep ve ırk farkı gözetmeksizin her ferdin canını, malını ve ırzını korumak ve uygarlık nazarında bu memleketi bir daha lekelememek değil midir?
***
Milletin sinesinde bir mücahit
Erzurum… 8 Temmuz 1919… “Mustafa Kemal” imzalı tarihi belge: Mübarek vatan ve milleti parçalanmak tehlikesinden kurtarmak ve Yunan ve Ermeni emellerine kurban etmemek için açılan milli cihat uğurunda, milletle beraber serbest surette çalışmaya resmi ve askeri sıfatım artık engel olmaya başladı.
Bu kutsal gaye için, milletle beraber sonuna kadar çalışmaya mukaddesatım namına söz vermiş olduğum için aşığı olduğum yüce askerlik mesleğine bugün veda ve istifa ettim. Bundan sonra kutsal milli gayemiz için her türlü fedakârlıkla çalışmak üzere milletin sinesinde mücahit bir fert olarak bulunmakta olduğumu herkese arz ve ilan eylerim.
***
Şifre telgraf
Telgrafı gönderen… Dâhiliye Nazırı Mehmet Adil.
Telgraf… Bazı illerin en yüksek mülki idare amirlerine.
Erzurum… Ankara… Bitlis… Sivas… Trabzon… Mamuretülaziz… Van… Ve Erzincan’a.
Tarih… 29 Temmuz 1919.
Tam metin: Mustafa Kemal Bey ile Hüseyin Rauf Bey’in hükümetin kararlarına ve emirlerine muhalif hareketlerde ve tahriklerde bulunmaya devam ve ısrar ettikleri imzaları altında yayınladıkları beyannameler ile alınan malumattan anlaşılmıştır. Bu nedenle İstanbul Hükümeti tarafından alınan karar gereği kendilerinin hemen yakalanarak İstanbul’a gönderilmeleri gerekmektedir. Bu konuda Harbiye Nezareti’nden de komutanlıklara bilgi verilmiştir.
***
Padişah iradesi
Resmi yazı… Başlığı “İrade-i Seniyye.” Bugünkü Türkçeyle: Padişah iradesi.
Tarih… 9 Ağustos 1919.
“Üçüncü Ordu Müfettişliği’nden azledilen ve askerlikten istifa eden Mustafa Kemal Bey, askerlik mesleğinden ihraç olunmuş, daha önce aldığı madalyalar iptal edilmiş ve uhdesindeki fahri yaverlik rütbesi kaldırılmıştır.
İşbu Padişah iradesinin icrasına Harbiye Nazırı memurdur.”
Yazının altında 3 imza var:
Padişah VI. Mehmed Vahideddin.
Sadrazam Damad Mehmed Ferid.
Harbiye Nazırı Mustafa Nazım.
***
Sivas Kongresi
Erzurum… 6 Eylül 1919.
Erzincan ve Bayburt Mevki Komutanlıklarına,
Trabzon Mevki Komutanlığı’na,
3. Tümen Komutanlığı Vekâlet’ine,
12. Tümen ve 11. Tümen Komutanlıklarına,
Sivas Kongresi, 4 Eylül 1919 günü başlamış ve başkanlığına Mustafa Kemal Paşa, ikinci başkanlığa Rauf Bey ile İsmail Fevzi Paşa seçilerek görüşmeler başlamıştır. Merkez heyetlerine malumat verilsin. Tümenler ile Erzincan, Bayburt ve Trabzon mevki komutanlarına bildirilmiştir.
Yazının altındaki imzaya gelince…
15. Kolordu Komutanı Mirliva (Tümgeneral) Kazım (Karabekir).
