Süper kütleli kara deliğin olay ufkunda “beklenmedik” bir şey keşfedildi
Dünya’dan 55 milyon ışık yılı uzaklıktaki dev eliptik galaksi M87’nin merkezinde gizlenen süper kütleli kara delik, bilim insanlarının tahminlerinden çok daha tuhaf davranışlar sergiliyor.
2017’den bu yana, dünya çapında radyo teleskoplarını birleştiren uluslararası işbirliği Event Horizon Telescope (EHT) ekibi, bu devasa kara deliği dikkatle izliyor. EHT, insanlık tarihindeki ilk kara delik görüntüsünü kayda geçirmişti.
Şimdi ise 2017, 2018 ve 2021 yıllarına ait gözlemler karşılaştırıldığında, bilim insanları kara deliğin çevresindeki manyetik alanlarla ilgili şaşırtıcı bir keşif yaptı.
Astronomy & Astrophysics dergisinde yayımlanan yeni makaleye göre, M87* olarak bilinen kara deliğin kutuplaşma (polarizasyon) yapısı bu yıllar arasında değişti. Bu durum, olay ufku yakınında karmaşık bir manyetik yapı olabileceğini ortaya koyuyor.
Olay ufku, ışık dahil hiçbir şeyin kaçamadığı sınır olarak tanımlanıyor.
MANYETİK ALANLARIN ROLÜ
Elde edilen bulgular, manyetik alanların hem kara deliğin maddeyi yutma sürecinde hem de enerji saçma mekanizmasında kritik rol oynadığını gösteriyor. Aynı zamanda kara deliklerle ilgili hâlâ öğrenilecek çok şey olduğunu da gözler önüne seriyor.
Harvard Üniversitesi’nden astronom Paul Tiede, şu değerlendirmede bulundu:
“Dikkat çekici olan şu ki, yıllar içinde halkanın boyutu aynı kalırken -bu da Einstein’ın öngördüğü kara delik gölgesini doğruluyor- kutuplaşma deseninde büyük değişiklikler oluyor. Bu da bize, olay ufku yakınındaki manyetik plazmanın statik değil, dinamik ve karmaşık olduğunu, teorik modellerimizi zorladığını gösteriyor.”
BEKLENMEDİK KEŞİF
EHT ekibinin eş lideri, Radboud Üniversitesi’nden yardımcı doçent Michael Janssen, teleskoplardaki büyük geliştirmeler sayesinde çok daha zengin veri elde ettiklerini belirterek “Bu veriler bizi önümüzdeki yıllar boyunca meşgul edecek” dedi.
Analize göre, M87*’in kutuplaşma desenindeki değişim tamamen beklenmedikti. Kyunghee Üniversitesi’nden astronom Jongho Park, “Bu bulgu modellerimizi zorladı ve olay ufku yakınında hâlâ anlamadığımız çok şey olduğunu ortaya koydu” ifadelerini kullandı.
2021’de EHT ağına eklenen yeni teleskoplar sayesinde, ekip M87*’den ışık hızına yakın hızlarda fırlayan jet benzeri parçacık akımlarını daha ayrıntılı inceleyebildi. Bu hassasiyet, araştırmacıların daha önce tespit edilmesi zor olan ince kutuplaşma sinyallerini yakalamasını sağladı.
BİLİM DÜNYASINDA YANKI UYANDIRDI
Son bulgular, kara deliklerle ilgili anlayışımızda büyük bir ilerleme olarak değerlendiriliyor. Napoli Federico II Üniversitesi’nden astronomi profesörü ve EHT proje bilimcisi Mariafelicia De Laurentis, şunları söyledi:,
“Bu sonuçlar, EHT’nin sadece eşi benzeri görülmemiş görüntüler sunmakla kalmayıp, kara delik fiziğini aşamalı ve bütünlüklü bir şekilde anlamamızı sağlayan tam teşekküllü bir gözlemevine dönüştüğünü gösteriyor. Bu, bu enstrümanın olağanüstü bilimsel potansiyelinin somut bir kanıtıdır.”
