Çanakkale muharebelerinin 110. yıldönümünde Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Gelibolu’da Bir Yıl isimli kitapla Çanakkale zaferinin görsel tarihine ışık tutuyor. Başar Eryöner’in koleksiyonundan binden fazla görsel, Çanakkale’nin izini sürüyor
Tarihin seyrini değiştiren, bir milletin kaderini belirleyen anlar vardır. Çanakkale 1915, bu anlardan biridir. Dünya tarihine geçen Çanakkale Deniz Zaferi‘nin 110. yılını kutluyoruz. 110 yıl önce, Gelibolu’da yazılan bu büyük destan, sadece bir askeri başarı değil; Türk milletinin birlik, cesaret, azim ve kararlılığının ölümsüz simgesi olarak bugünümüze de ışık tutuyor. Her bir kahramanın ardında, bu topraklara bırakılmış sonsuz bir vatan sevgisi ve güçlü bir irade mirası var.
Türk milleti, bu kıymetli emaneti 110 yıldır onurla yaşatıyor. Çanakkale Muharebeleri, yalnızca Anadolu’yu değil, dünya tarihinin seyrini de değiştirdi. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, bu tarihi döneme görsel açıdan ışık tutan arşivlik bir eseri okuyucularla buluşturuyor. Başar Eryöner‘in 30 yıllık koleksiyonuna dayanan kitap, çoğu daha önce yayınlanmamış binden fazla görselle Çanakkale Zaferi’nin görsel tarihine sıra dışı bir katkı sunuyor.
Kitap; Osmanlı ordusunun seferberlik sürecinden deniz ve kara muharebelerine, çıkarma harekâtlarından tahliye, mütareke ve işgal günlerine dek pek çok döneme ait fotoğraf ve efemera ile zengin bir içerik barındırıyor. Özellikle savaş propagandasına dair belgeler ve görseller, dönemin ruhunu yansıtan çarpıcı detaylar içeriyor. Bu açıdan kitap, yalnızca savaşın değil; hafızanın, direnişin ve insan hikâyelerinin görsel bir arşivi adeta.
SICAK ÇATIŞMA FOTOĞRAFLARI
Tarih bilgimizi biraz yoklayacak olursak, İtilaf Devletleri (Fransa, Avustralya, Yeni Zelanda, İngiltere) tarihin o güne kadarki en büyük deniz gücüyle Çanakkale Boğazı‘nı geçerek İstanbul’u düşürmeyi, böylece hem Rusya’ya yardım ulaştırmayı hem de Almanya’yı doğudan kuşatmayı hedefliyordu. Ancak 25 Nisan’da başlayan çıkarma harekâtına, Osmanlı 5. Ordusu direndi. Özellikle Yarbay Mustafa Kemal’in komutasındaki 19. Tümen’in, emir beklemeksizin stratejik Conkbayırı’na yönelmesi savaşın seyrini değiştiren tarihi bir karardı. 57. Alay’ın cesur taarruzu, Anzak birliklerine geçit vermedi. Arıburnu Muharebeleri’nde ağır kayıplar veren 57. Alay, savaş boyunca Merkeztepe ve Bombasırtı çevresinde kahramanca mücadele etti. Kitapta, bu mücadelenin içinde yer alan askerlerin gündelik yaşamlarına ve cephe hattındaki anlara dair nadir kareler yer alıyor.
1915 Şubatı’nda başlayan denizden bombardımanlarla açılan Çanakkale Cephesi, Ocak 1916’da son İtilaf askerinin de çekilmesiyle yaklaşık bir yıl sürdü. Kitapta savaş öncesi seferberlikten başlayarak sırasıyla halkın hazırlıkları, deniz saldırıları, çıkarma harekâtı, tahliyeler, işgal ve mütareke günleri belgeleniyor. Erenköy’de mayına çarparak batan 660 mürettebatlı Fransız savaş gemisi Bouvet’nin batışı ya da Arıburnu’nda esir düşen Türk askerlerinin fotoğrafları gibi kareler savaşın sertliğini gözler önüne seriyor. “Tahliye ve Sonrası”, “İşgal ve Mütareke Günleri” gibi bölümlerdeki fotoğraflar ise tarihsel gerçekliği tüm çıplaklığıyla yansıtıyor. Yaralı askere yapılan cerrahi müdahale ile minaresi yıkılmış camiye bakarken duygulanmamak mümkün değil. Komutanların cephedeki teftişleri de kitapta yer bulmuş.
ECDADIMIZLA GURUR DUYUYORUZ
Anafartalar Grubu Komutanı Mustafa Kemal’in cephedeki anlarını gösteren fotoğrafların yanı sıra, Almanya İmparatoru 2. Wilhem’in 1917’de Osmanlı üniformasıyla yaptığı gezi, Liman Von Sanders ile Enver Paşa’nın askerleri teftiş ettiği az bilinen fotoğraflar olarak gün yüzüne çıkıyor. Her görselin bilgi notlarıyla aktarıldığı kitap, ayrıca savaş sonrasında basılan kartpostallar ile dönemin ruhunu belgeleyen başka bir katman daha sunuyor. 110 yıl önceki o büyük direnişin görsel hafızasını taşıyan bu kitap, Gelibolu’da geçen bir yılın ve bir milletin yazdığı destanın tanığı olarak arşivlerdeki yerini alıyor. Bu topraklarda yazılan destanın sessiz ama güçlü tanığı olarak tarihe kazınan fotoğraflara baktıkça ecdadımızla gurur duyuyoruz.
