FUNDA KARAYEL / Tuvallerden meydanlara, dünyanın sanat yoluyla ortak mesajı: Yanındayız Filistin

Dünyanın dört bir yanındaki meydanlarda, sokak, galeri, müze ve festivallerde herkes tek bir şeyi haykırıyor: “Filistin’in yanındayız.” Sanat, sessizliği bozmanın en güçlü yolu oluyor Bu sergiler, yalnızca bilgi aktarmakla kalmıyor; insanlığın gözlerini ‘gerçek’e çevirmeye çağırıyor. Ayakkabılar, nakışlar, mozaikler, yırtık defterler… Her obje, bir hikayeyi taşıyor, yokluğu görünür kılıyor, vicdanı uyandırıyor. Kalbimiz, bu adımlarla Filistin’de atıp duruyor

Hollanda‘nın Utrecht kentinde, Vredenburg Meydanı‘na yerleştirilen binlerce çocuk ayakkabısı… İlk bakışta sıradan bir görüntü gibi gelebilir. Oysa onlar, Filistin’de artık yürüyemeyen, oynayamayan, büyüyemeyen binlerce çocuğun sessiz tanıklarıdır. Serginin merkezine yerleştirilen fotoğraflar ise, hayatlarını gerçeği aktarmaya çalışırken yitiren gazetecilere aittir. Bir anlığına durup baktığınızda, mekan bir sergi değil, insanlığın vicdanına açılan bir mahkeme salonuna dönüşür. Bugün sayılarla konuşuyoruz: 62 bin 686 Filistinli öldü, 157 bin 951 yaralandı, 9 binden fazlası kayıp. Ama sayılar insanı körleştiriyor. İstatistik, gerçeğin ağırlığını hafifletiyor. Oysa ayakkabılar bunu reddediyor. Onlar sayıya indirgenmiş bir hayatı, geri insana çeviriyor. Her bir çift, bir çocuğun adı, bir annenin feryadı, bir babanın suskunluğu. Ayakkabılar, istatistiklerin buzunu kırıyor. Budapeşte‘de Tuna Nehri kıyısında yükselen “Shoes on the Danube Bank” anıtı, II. Dünya Savaşı’nda Naziler tarafından öldürülen Yahudilerin anısına yapıldı. Ayakkabılar sessizce orada duruyor; masum hayatların yok edilişini hatırlatıyor. Gelin görün ki bugün, o zulmün kurbanı olanların torunları aynı acıyı Filistin’de başkalarına yaşatıyor. Tarih tekerrür ediyor, sadece roller değişmiş gibi. Zaman değişiyor, coğrafya değişiyor, ama insanlığın duyarsızlığı değişmiyor. Utrecht’te sergilenen ayakkabılar bana bunu haykırıyor: Tarih, sadece geçmişin hatırlanması değil, bugünün anlaşılmasıdır.

SAHİ BU AYAKKABILARI GÖRÜYOR MUYUZ?
Filistin yalnızca bir coğrafya değil, vicdanın sınavıdır. Orada yıkılan evler, aslında insanlığın ortak evini yıkıyor. Orada açlıktan ölen bir çocuk, sofralarımızda boğazımızda düğümlenen lokmaya dönüşüyor. Dünyanın kalbi bugün Filistin’de atıyor, ama aynı zamanda insanlığın kalbinin ne kadar zayıfladığını da gösteriyor. Benim için en sarsıcı olan şey, bir çift küçük ayakkabının taşıdığı anlam. Çünkü ayakkabılar yol içindir: yürünecek sokaklar, gidilecek okullar, oynanacak bahçeler içindir. O ayakkabıların boş kalması, aslında sadece bir çocuğun değil, bütün bir insanlığın kaybıdır. Sorulması gereken soru şu: Biz bu ayakkabılara bakarken sadece üzülüyor muyuz, yoksa gerçekten görüyor muyuz? Çünkü görmek, yalnızca gözle değil, kalple olur. Ve kalbimiz, hala biraz olsun insanlığını koruyabiliyorsa, Filistin’de atmak zorundadır.

VENEDİK FİLM FESTİVALİ’NDE DE GÜNDEM TABİİ Kİ GAZZE
Bu haftanın çarpıcı bir protesto gösterisi İtalya’da yaşandı. Dünya sinemasının en önemli organizasyonlarından olan Venedik Film Festivali’nde binlerce kişi, Filistin bayraklarıyla Gazze’ye yönelik saldırılara karşı “Özgür Filistin” sloganları eşliğinde Lido sokaklarında yürüdü. Protestonun örgütlenmesinde, İtalyan ve uluslararası sinema profesyonellerinden oluşan Venice4Palestine adlı oluşum kritik bir rol oynadı, geçen hafta sonu yayımladıkları açık mektupla festival yönetimine ve sanatçılara çağrıda bulunmuş, protestonun planlanmasını hızlandırmıştı.

DÜNYADAN ÖRNEK SERGİLER

Washington, DC / Pennsylvania Avenue
Nisan 2025’te Washington DC’de, yaklaşık 17 bin çift çocuk ayakkabısı, Pennsylvania Caddesi boyunca dizildi. Her biri Gazze’de hayatını kaybeden bir çocuğu simgeliyordu. Bu güçlü görsel enstalasyon, UNICEF verilerine göre son 18 ayda 15 bini aşkın çocuğun ölümüne dikkat çekiyor. Ayakkabılar, çocukların trajik kaybına sessiz ama samimi bir duruş çağrısıydı.

Amman, Ürdün
Under Fire Sergisi Darat al Funun sanat merkezinde düzenlenen Under Fire (Ateş Altında) sergisi, Gazze’den çıkartılan eserlerle oluşturuldu. Eğitim defterleri, tıbbi ambalajlar, eski kâğıtlar gibi malzemelerle yapılan çalışmalar; pen, doğal boyalar (çay, nar, hibiskus) gibi eldeki sınırlı kaynakları sanatla direnişe dönüştürdü. Bu eserler, ‘kaydedilmiş soykırım sanatı’ olarak tanımlanıyor

Londra, P21 Gallery
Art of Palestine: From the River to the Sea: 2024 sonlarında Londra’da gerçekleştirilen bu sergi, Filistinli sanatçıların, özellikle Gazze’den ve diasporadan olanların eserlerini paylaşıyordu. Samia Halaby, Nabil Anani gibi sanatçılar ve Gazze’deki çocukların çizimleri önemli parçalar arasındaydı. Nakış panelleri de Palestinian History Tapestry adlı çalışmadan sergilendi

P21.gallery. 5. Paris
Saved Treasures of Gaza: 5 bin Yıllık Tarih Paris’teki Institut du Monde Arabe’da 2025 Kasım’a kadar açık… Sergi, 5 bin yıllık Gazze tarihini simgesel eserlerle sundu. Heykel, mozaik, seramikler gibi arkeolojik parçalar, Gazze’nin kültürel mirasının güncel trajedi karşısındaki göz ardı edilişine karşı dirençti. Sergi, bu mirasın insanlığın ortak belleğinde yer aldığını vurguladı.

Dundee, İskoçya
V&A Thread Memory: Embroidery from Palestine V&A Dundee müzesinde süren bu etkileyici sergi, Filistin nakışlarını bir kültürel direniş aracı olarak sunuyor. Yaklaşık 150 yıllık dokumalar, Nakba’dan günümüze uzanan zaman dilimini kapsıyor. Çocuk elbisesi enkazdan çıkarılmış şekilde sergilenirken, çağdaş tasarımcılar anlatıya dahil edilerek yaşanan yıkım karşısında kültürel inancın canlılığı vurgulandı.

Berlin
Açık Diyalog Mekânı Berlin Neukölln’de faaliyet gösteren Spore Initiative, İsrail- Filistin çatışmasını açıkça tartışılabildiği nadir sanat alanlarından biri. Müzayede ya da kamu fonu beklentisi olmadan -Filistinli anlatıların ‘soykırım şiddeti’ anlatımları dahil- önünü açan sergiler ve konuşmalar düzenliyor.

Mazzarino, İtalya
The Gaza Genocide Farm Cultural Park Mazzarino’daki Palazzo Tortorici’de 2025–2026 döneminde sürecek bu derin sergi, fotoğraflar, videolar, tanıklıklar ve jeopolitik analizlerle Gazze’de yaşanan felaketi anlatıyor. On binlerce ölü, milyonlarca yerinden edilmiş insan, eğitim olanağından yoksun bir nesil… Bu sergi, sadece bir sergi değil aynı zamanda kültürel bir direniş çağrısıdır.

Dubai & Körfez
Reel Palestine Film Festivali, Dubai’de (Al Quoz) bağımsız Filistin sinemasını destekleyen yıllık bir film festivali. Quoz Arts Fest kapsamında düzenlenen bu etkinlik, gösterimler, yönetmenlerle yapılan paylaşımlar içeriyor. Burada Filistin ve BAE’den el sanatları, yemek ve kitaplar satışa sunuluyor.