Fotoğraf-ahaber.com.tr
Şimdi bu büyük ölçüde bu konut üzerinden, yani konut enflasyonu veya kira enflasyonu konusunda… Yine gıda arzı noktasında önemli bir çaba var. Enerji arzı noktasında, yenilenebilir enerji üzerinden çok ciddi… Yani arz yönlü politikalarda şu anda dezenflasyonu destekleyici bir noktaya gelmiş durumda.
Şimdi enflasyona bakarsanız, son üç yılda bir %64-65 aralığından önce biz 44’e indik, arkasından da bu sene şu an itibarıyla 31. Gelecek sene tabii hedef bant 13-19, yani en düşüğü 13 olmak üzere. Ama piyasa 20 civarı bir şey bekliyor. Yani 20’li bir rakam bekliyor. Gelecek sene için tekrar söyleyeyim, yani ilave birtakım şoklar, öngörmediğimiz şoklar olmazsa, biz hedef bandının üst kısmının oldukça gerçekleştirilebilir olduğunu görüyoruz. Her ne kadar dediğim gibi piyasa şu anda daha çok 21, 22, 23 civarı bir rakam öngörüyorsa da.
KİRA ARTıŞLARI DÜŞECEK
Neden? Şimdi bakın şu anda temel malların enflasyonu %18,6. Yani 20’nin de altına inmiş durumda, temel mallar. Peki, gıda enflasyonu %27 civarında. O da 30’un altında. Peki enflasyonu 31 gibi 30’un üstünde tutan hangi faktörler var? Yani birkaç faktör ama en önemlisi kira enflasyonu. Peki kira enflasyonu niye yüksek seyrediyor? Mesela %63,6. Yani manşet enflasyonun iki katı.
Şimdi birinci sebebi, biliyorsunuz uzun bir süre %25’lik bir kira artış limitimiz vardı. Dikkat edin, bakın 2018-2023 arası (Mayıs), konut fiyatları yaklaşık 7,5-8 kat artmış. Enflasyon 3 kat artmış ama kira 1,8 kat artmış. Yuvarlayalım, 2 kat diyelim. Yani konut fiyatları 7,5-8 kat artmışken, kira 2 kat bile artmamış. Neden? O %25’lik sınırlama etkili olmuş. Haziran 2023-Kasım 2025 arasında ise, konut fiyatları %118 artarken, yani 1 kat artmış (1,2 kat), enflasyon tabii ki 1,7 kat, ama kira %426, yani 4,3 kata yakın artmış.
Bunu niye size gösteriyorum? Şunu anlatmaya çalışıyorum: Konut fiyatlarıyla kira arasındaki ilişki bir ara kopmuştu, o ilişki yeniden kuruldu ve dolayısıyla önümüzdeki dönemde kira artışları normalleşecek. Bu birinci konu. Bakın. Neden? Çünkü o geçmişte %25’lik, %25’lik üst sınırın etkisi önemli ölçüde telafi oldu.
İkinci bir konu burayla ilgili: Tabii ki depremin etkisi vardı. Çünkü deprem bölgesinde konut stoku önemli ölçüde azaldı. O hem büyük şehirlerde göç nedeniyle hem de deprem bölgesinde tabii ki kira baskısı getirdi. Şimdi konut arzı nedeniyle o da kalktı. Orası da normalleşiyor.
Son olarak özel sektör eliyle yapı ruhsatları, daire sayısı itibarıyla bakarsanız, şu anda dramatik bir şekilde 1 milyonun üzerine çıkmış durumda. Şimdi bu da bize şunu gösteriyor: Önümüzdeki dönemde konut arzının artmasıyla birlikte kiralardaki normalleşme… Bakın şu anda kira, manşet enflasyonun iki kat arttığı için enflasyon %30’un üzerinde. Bu birinci konu. Yani bence çok net bir resim var, 2026’da bunu çok net bir şekilde göreceğiz.
İkinci bir konumuz eğitim enflasyonu. Aslında Türkiye’deki öğrencilerin neredeyse %90’ı devlet okullarına gidiyor. Kitapları dahil devletimiz her şeyi milletimizin, çocuk, yani geleceğimiz olan gençlerimizin, çocuklarımızın biz bedava bir şekilde sunuyoruz. Peki esas itibarıyla burada özel okullardan bahsediyoruz, özel üniversitelerden bahsediyoruz. Burada da aslında uzun bir süre zımni bir tavan getirilmiş (%36 gibi). Sonra burayı serbestleştirdiğimiz zaman yani fiyatlamayı, dramatik bir şekilde eğitim enflasyonu yükselmiş. Fakat orada da artık öyle bir noktaya geldik ki o %36’lık sınırlamanın getirdiği yani fark fazlasıyla telafi edilmiş durumda.
Şimdi bu konu üzerinde biraz durdum, neden 2026 yılında enflasyon hızla düşmeye devam edecek konusunu anlamanız için. Yoksa buradan rahat bir şekilde diyebilirdim ki işte, yani enflasyon bugün 31, gelecek sene işte şu seviyeye düşecek. Değil. Bakın arka planda bu faktörler var ve bu faktörler realdir.
Şimdi biz bunu gördük, eğitimde kural bazlı fiyatlamaya gidiyoruz hem özel okullar hem özel üniversiteler için. Yani dramatik bir şekilde bakın, özel üniversitelerin son yıllardaki harç artışları yani 10 kattan fazla. Sözde bunlar, sözde bunlar vakıf üniversiteleri, bunların kar amacı yok ama gördüğünüz gibi enflasyonun çok üzerinde, çok dramatik, hatta şu son Eylül ayında bile %106 gibi birtakım artışlar gördük.
