Azerbaycan’ın Karabağ bölgesinde yer alan Ağdam şehrinde, Ermeniler tarafından yıkılmadan bırakılan tek yapı tarihi Cuma Camisi oldu. 1992’deki Birinci Karabağ Savaşı sırasında işgal edilen kentte, kutsal mekân domuz ahırına çevrilmiş, minareler gözetleme kulesi olarak kullanılmıştı. 44 günlük Vatan Muharebesi’nin ardından özgürlüğüne kavuşan Ağdam’da, Cuma Camisi restore edilerek eski ihtişamına kavuşturuldu.
1992 yılında, Azerbaycan’ın en zayıf döneminde Rusya’nın da desteğini alan Ermeniler, Karabağ’a saldırarak Hocalı başta olmak üzere birçok bölgede katliam yaptı. Binlerce Azerbaycanlı sivilin hayatını kaybettiği savaşta, Ağdam şehri de işgal edildi. Şehirde neredeyse taş üstünde taş kalmazken, yalnızca çifte minareli Cuma Camisi ayakta kaldı. Ancak cami, işgal süresince ağır tahribata uğradı; Ermeniler tarafından hayvan barınağına dönüştürülerek büyük saygısızlık yapıldı. Azerbaycan ordusunun 2020 yılında 44 günlük savaşla elde ettiği zaferin ardından Ağdam yeniden kontrol altına alındı. Kentteki yıkımın ve kutsal mekânlara yapılan tahribatın boyutu fotoğraflarla belgelenirken, Cuma Camisi Haydar Aliyev Fonu tarafından kapsamlı bir restorasyondan geçirildi. Bugün cami, hem mimari güzelliği hem de tarihi anlamıyla yeniden ibadete açık durumda.
Ağdam sakini Kerimov Eldar Hidayetoğlu, caminin tarihini ve yaşananları şu sözlerle anlattı: “Gördüğünüz Ağdam Camisi çok meşhurdur. 1868 yılında Kerbelayi Sediyar tarafından inşa edilmiştir. 1993 yılına kadar burada huzur içinde yaşayan insanlar ibadet ederdi. İşgal döneminde düşman Ermeniler bu camide hayvanlarını, sığırlarını, domuzlarını beslemiş ve camiyi harap etmişlerdi. İşgalin ardından ordumuzun sayesinde Ağdam Camisi, Haydar Aliyev Fonu tarafından restore edildi. Gördüğünüz yazı, Meryem Suresi’nin birinci ayetidir ve bu ayet yalnızca Ağdam Camisi’nde yer alır. Peygamberimiz (s.a.v.) Mekke’yi fethedip Medine’ye döndüğünde bu ayet okunmuştu. Biz de bu ayetin anlamına uygun şekilde şehitlerimizin ve Cumhurbaşkanımızın gayretiyle Ağdam’a geri döndük. Bu da Allah’ın bize bir lütfudur.”
