Enstitü Sosyal’den eğitimde bir ilk! “Düşünme Becerileri Projesi” tanıtıldı

Bir yıllık disiplinler arası bir çalışmanın ürünü olan proje, ilkokul 4. sınıf öğrencilerini hedef alıyor. Programın temel yaklaşımı, düşünme becerilerinin lise veya üniversiteye gelmeden önce, erken yaşta sistemli biçimde kazandırılması gerektiği fikrine dayanıyor.

Bu doğrultuda öğrencilerin yalnızca akademik başarılarının değil, problem çözme, karar verme, mantık yürütme ve yaratıcılık gibi yaşam becerilerinin de geliştirilmesi hedefleniyor. Proje ekibine göre program bu yönüyle, öğrencilerin hem okul yaşamında hem de sosyal ve profesyonel geleceğinde kalıcı bir fark yaratmayı amaçlıyor.

Felsefeciler, eğitimciler, psikologlar ve yazarların katkısıyla hazırlanan proje, kuramsal bilgiyle uygulamayı birleştiren, bütüncül bir yapıya sahip.

Programın temel materyalleri arasında şunlar yer alıyor:

Düşünce Günlüğüm (2 Kitap): Duyumsama ve sınıflandırma gibi temel becerilere odaklanan başlangıç kitapları.

Düşünme Becerileri Alıştırma Kitabı: Çıkarım yapma, analoji kurma, problem çözme, ahlaki farkındalık ve fırsat maliyeti değerlendirmesi gibi bütünleşik beceriler üzerine 5 üniteden oluşan Alıştırma Kitabı.

Düşünme Becerileri Öğretmen Kılavuz Kitabı: Etkinliklerin amaçlarını, uygulama adımlarını ve öğretmen yönlendirmelerini içeren rehber.

İçerikler, öğrencilerin dünyasına hitap eden senaryolar, etkileşimli etkinlikler ve oyunlaştırma öğeleri ile destekleniyor.

PROJE ÖĞRETMENLER, ÖĞRENCİLER VE VELİLER İÇİN YENİ BİR ADIM

Proje geliştirme süreci boyunca yapılan pilot uygulamalar, farklı okul türleri ve sınıf düzeylerinde gerçekleştirildi. 2024-2025 eğitim öğretim yılında yürütülen pilot çalışmalardan elde edilen öğretmen ve öğrenci geri bildirimleri doğrultusunda içerikler sürekli iyileştirildi.

Projenin tanıtım programı, öğrencilerin materyallerde önerilen bazı etkinlikleri doğrudan deneyimleyebilecekleri uygulama istasyonlarında başladı. Davetliler de öğrenciler için hazırlanan uygulamalı düşünme istasyonlarında etkinlikleri inceleme imkânı buldu. Uygulama istasyonlarının ardından, proje ekibinden akademisyenler ve uzmanlar tarafından projenin detayları aktarıldı.

Enstitü Sosyal Genel Koordinatörü İpek Coşkun Armağan, “Ekranlar ve dijital içeriklerle kuşatılmış bu zihinsel işgal döneminde, çocuklarımız ciddi bir düşünsel daralma ve anlam kaybı yaşıyor. Kopan semantik bağlar ve daralan kelime dağarcığı, onların anlamlı düşünme ve bağ kurma biçimlerini sınırlayarak her geçen nesilde daha da kırılgan hâle gelmelerine neden oluyor ve bu duruma karşı aktif mücadele etmemiz gerekiyor.” sözleriyle projenin stratejik önemine dikkat çekti. Armağan, bugün odaklanmanın, öğrenmenin ve düşünmenin çok daha zorlaştığı bir dönemden geçtiğimize dikkat çekerek sözlerine şu şekilde devam etti: “Bugün zihinsel bölünme ve işgale yoğun maruz kaldığımız bir dönemden geçiyoruz. Bu durumun sınıflara yansıması ise yeni nesillerin düşünce daralması yaşaması olarak ortaya çıkıyor. Biz buradan hareketle ilkokul düzeyinde düşünme becerileri öğretim programı ve materyalleri hazırladık. Öğrencilerimizin bilişsel kapasitesini azami düzeyde kullanmaları hem öz farkındalıklarını destekleyecek hem de çevresi ile anlamlı ilişkiler kurmasını sağlayacak. Anlamlı bağlar kuramayan çocukların kalıcı öğrenme ve davranış geliştirme imkânları çok sınırlı oluyor. Bu da sosyal duygusal kırılganlıkları beraberinde getiriyor. Hazırladığımız program her yönüyle çocukların zihinsel kapasitesini geliştirmeye, kendisi ve çevresiyle anlamlı ilişkiler kurmaya katkı sağlayacak güçlü bir içerik ve yaklaşıma sahip.”

Proje ekibinden Enstitü Sosyal Araştırmacısı Refika Angkasa, proje kapsamında geliştirilen materyaller hakkında bilgi aktardı. Angkasa, çocukların birlikte düşünebilecekleri, sorular sorabilecekleri materyallerle deneyim oluşturmanın, bu projenin temelini oluşturduğunu belirtti. Tanıtım programında yer alan 6 farklı uygulama istasyonunun da projenin kitaplarına dair bir önizleme sunduğunu ekledi.

Enstitü Sosyalde Prof. Dr. Ayhan Çitil’in verdiği Düşünme Becerileri Öğretmen Eğitimi’ni tamamlayan sınıf öğretmeni Kübra Yaman, bu eğitimde edindiği teknikleri kendi öğrencisi olmayan öğrencilerle uyguladığını ve bu sürecin öğretmenliğine zenginlik katan bir deneyim olduğundan bahsetti. “Düşünme Becerileri materyalleri sayesinde, çocukları farklı sorular ve etkinliklerle muhatap edince, onları hem duygusal hem düşünsel olarak daha derin tanıma ve çocuk olmanın o saf zenginliğine tanık olma fırsatı buldum. Bu tanıklık benim için saf bir öğretmenlikti.” sözleriyle deneyimini aktardı.

Projenin yürütücüsü, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Öğretim Üyesi Felsefe Profesörü Ayhan Çitil, ilkokulda neden düşünme becerilerinin kritik olduğuna dair sunum gerçekleştirerek projenin tüm sürecinin temel felsefesini aktardı. Çitil, düşünmenin bambaşka bir meleke olduğunu ve insanı harekete geçirdiğini, hislerden bağımsız olarak “özgürlük” sağlayan bir yanı olduğunu aktardı. “Düşünmek bir özgürlük, yani bu dünyayı daha iyi bir yere getirmek de, daha içinden çıkılmaz bir hâle getirmek de düşünmekle ilgili bir özgürlük” diyerek bu özgürlüğün çocuklar için de öğrenmeye dair yeni kapılar açabileceğini, muhakeme becerisi kazandıracağını ekledi. “Düşünme, erken yaşta, oyunla ve merakla içselleştirilmesi gereken bir yetidir; biz de çocukların bu zenginliği deneyimlemelerini istiyoruz.” sözleriyle konuşmasına devam etti.

Problem çözmenin ve nedensel bağ kurmanın temelinde düşünce becerileri olduğunu belirten Çitil, bu beceriler erken yaşlarda geliştiğinde, ileriki aşamalarda öğrencilere büyük katkılar sunacağını belirtti. Ayrıca öğrencilerin karar verme, belirsizlikler karşısında kıyas yapma, strateji geliştirme ve ahlaki bağlamlarla karar verme melekelerini geliştirmesi için kitaplarda alıştırmaların olduğunu aktardı. Öğrencilerin yalnızca belli bir strateji üzerine düşünmesi değil, ahlaki bir karar verme üzerine de düşünmelerini sağlayacak egzersizlerin olmasının kritik olduğunu vurguladı. Tüm bunların temelinde eleştirel düşüncenin yer aldığını ve bunun da sistematik olarak geliştirilmesi gerektirdiğini ekledi.

EĞİTİMDE YENİ BİR DÖNEM

Enstitü Sosyal tarafından geliştirilen Düşünme Becerileri Programı’nın, eğitim sisteminde eleştirel ve yaratıcı düşünme kültürünü erken yaşta yaygınlaşmasına katkıda bulunması hedefleniyor.