Biliyorsunuz, Borsa İstanbul’da işlem gören hisse senetleri arasından seçilen üç ana endeks var: BIST 30, BIST 50 ve BIST 100. BIST 30 endeksi, en yüksek piyasa değerine ve işlem hacmine sahip 30 hisse senedinden oluşuyor. BIST 30 Endeksi, borsadaki genel trendleri belirliyor. En yüksek piyasa değerine ve işlem hacmine sahip 30 hisse senedinden oluşuyor. BIST 50 endeksi bu sayıyı 50’ye, BIST 100 endeksi ise 100’e çıkarıyor.
Çeyrekler bazında bu endekslerdeki senetler yeniden belirleniyor. BIST 30 endeksinde yer alacak hisse senetler belirlenirken, fiili dolaşımdaki payların piyasa değerleri ile günlük ortalama işlem hacimleri büyükten küçüğe sıralanıyor. Bu iki sıralamada üst sıralarda yer alan hisse senetleri endekse dâhil ediliyor. Bazı şirketler listeden çıkıyor, bazıları onun yerine alınıyor. Geçtiğimiz günlerde Borsa İstanbul 2025’in son çeyrek endeks değişikliklerini açıkladı. BİST 30 endeksinden Çimsa çıktı, Destek Finans Faktoring dahil oldu. Tabii, haliyle bu da piyasada tepki çekti.Daha 1 senesi dolmadan bir hisse senedinin BIST 30’a alınması, açığa satış, repo, kredi gibi haklara kavuşması eleştirildi.
Biliyorsunuz, Destek Finans 6 Şubat 2025’te halka açıldı. 7 ay olmadı. O zaman 47 TL’den işlem görmeye başlamıştı. Halka açılırken 16 milyar TL piyasa değeri belirlenmişti. Şu anki piyasa değeri ne kadar, 230 milyar TL… Sabancı Holding, Turkcell, Ereğli, Halkbank‘tan daha değerli! Arçelik, Şişecam ve Vestel’in toplamından büyük. 5 Eylül’de hisse 916 TL’ydi. 12 Eylül’de günü 526.5 liradan kapatmıştı. Dün 759 liraya kadar yükseldi. Hatırlıyorum, Kontrolmatik de böyleydi. 1 Ekim 2023’te endekse alınmadan önce 2 yılda yüzde 2.822 yükselmişti. Endekse alındığında 103 liraydı, sonrasında yüzde 80 düştü. Bunun gibi örnekler de var. Yani piyasa değeri bir anda füze gibi fırlayan, sonra da düşen… Bu endekse kabul koşulları nedeniyle, piyasa değerinden ötürü listeye giren, sonra da çıkan hisse senetleri…
BIST 30 veya 50’de olsa ne olur, demeyin. Zira, yabancı yatırımcı da yerli kurumsal yatırımcı da fonlar da genellikle BIST 30 veya 50’deki şirketlere bakıyor. Yatırımlarını bu endekslere göre şekillendiriyor.Bu endeksler Türkiye’nin ekonomik performansını da gösteriyor.
Dolayısıyla, hem Türkiye’nin ekonomik performansına hem de borsa yatırımcısına ayna tutan bu endekslerin daha sağlıklı oluşturulması için hesaplama yöntemlerindeki kural setlerinin değiştirilmesi gerekiyor.
Bana kalırsa, sadece hisse senedinin piyasa değerine, işlem hacmine, fiyat değişimine bakılarak endekse kabul ya da ret edilme kuralından vazgeçilmeli… Yani endeks hesaplama yöntemine öz sermayeden defter değerine birçok yeni kriter de eklenmeli… Öz sermayesi dahi olmayan şirketlerin hisse senetleri sadece ‘piyasa değeri yüksek’ diye endekslerde yer almamalı… Duyduğuma göre, Borsa İstanbul Yönetimi konuyla ilgili çalışma başlatmış durumda… Endeks hesabında yeni kriterlerin ne olabileceği konusunda çalışılıyor. Umarım en kısa sürede bu tamamlanır, doğru kriterlerle, BIST 30, BIST 50 ve BIST 100 endeksleri yeniden belirlenir.
