Bazı domates türleri, milyonlarca yıl önceki atalarının özelliklerine geri dönerek bilim insanlarını şaşkına çevirdi. Daha önce de bazı canlı türlerinde atalarına özgü özelliklerin nadiren ortaya çıktığı biliniyordu, ancak bu durum ilk kez genetik kanıtlarla doğrulanmış oldu.
Üstelik uzmanlara göre, çevresel koşullar değiştikçe benzer evrimsel dönüşler gelecekte insanlar da dahil olmak üzere başka türlerde de görülebilir.
MİLYONLARCA YILLIK SAVUNMA MEKANİZMASI
Hakemli bilimsel dergi Nature Communications’ta yayınlanan araştırmaya göre, Galápagos Adaları’ndaki yabani domates bitkileri, atalarından kalma kimyasal savunma mekanizmalarını yeniden kullanmaya başladı.
Bu bitkiler, patlıcanlarda bulunan bileşiklere benzeyen ve milyonlarca yıldır domateslerde görülmeyen zehirli bir moleküler kokteyl üretiyor.
BBC’nin haberine göre, domatesler; patlıcan ve patates gibi gece gölgesi (nightshade) ailesine ait. Bu bitkiler, kendilerini otçullardan korumak için acı tat veren alkaloid adı verilen toksinler üretiyor.
Bilim insanları, Galápagos’un daha eski doğu adalarındaki domateslerin, modern kültür domateslerinde görülen alkaloidleri ürettiğini tespit ederken; genç batı adalarındaki bitkilerin ise atalarına özgü, benzersiz alkaloidler ürettiğini belirledi.
Araştırmanın baş yazarı, Kaliforniya Üniversitesi’nden moleküler biyokimyacı Adam Jozwiak, “Bazı insanlar buna inanmakta zorlanıyor.
Ancak genetik ve kimyasal kanıtlar atalara dönüşü gösteriyor. Mekanizma orada. Bu gerçekleşti” dedi.
TERSİNE EVRİM MÜMKÜN MÜ?
Bilim insanları bu durumu olası bir “tersine evrim” vakası olarak değerlendiriyor. Normalde evrim, canlıları bulundukları koşullara uyarlayarak işlerken; uzun süredir kaybolmuş özelliklerin geri gelmesi bilim dünyasında tartışmalı ve pek olası görülmeyen bir durum. Ancak bu kez, domates bitkilerinin atalarına özgü savunma bileşiklerini üretmek için atalarının kullandığı aynı genetik yolu izlediği belirlendi.
Araştırmacılar, bu nadir durumu alkaloid üretiminden sorumlu belirli bir enzimi inceleyerek kanıtladı.
ScienceAlert’a göre bazı türler atalarına benzer özellikleri yeniden kazanabilir, fakat bunu tam olarak aynı genetik mekanizma üzerinden yapmak son derece nadir görülüyor ve kanıtlanması da bir o kadar zor.
ÇETİN ŞARTLARA UYUM
Bilim insanları, Galápagos’un zorlu ortamının bu genetik geri dönüşe sebep olabileceğini düşünüyor. Jozwiak, “Bitkiler atalarının karşılaştığına benzer bir çevreye yanıt veriyor olabilir” dedi.
Eski doğu adaları daha büyük biyolojik çeşitliliğe ve istikrarlı bir ekosisteme sahipken, modern alkaloidlerin burada üretilmesi dikkat çekici. Genç batı adaları ise daha çorak, toprakları daha az gelişmiş ve bitkiler burada eski tip alkaloidleri üretiyor.
Benzer tersine evrim örneklerinin yılanlarda, balıklarda ve bakterilerde de görüldüğü bilinse de bu kadar net ve kimyasal olarak bu kadar açık bir örneğe nadiren rastlanıyor.
İklim değişikliği gibi faktörler nedeniyle başka türlerin de benzer bir evrimsel dönüşüm yaşaması mümkün. Jozwiak, “İnsanlarda da olabilir.
Bir iki yılda olmaz elbette ama çevresel koşullar yeterince değişirse, zamanla mümkün” diyor.
