Cezalar artarsa çocuklar suça sürüklenmez: Dünyadaki örnek uygulamalar nasıl?
AVRUPA ÖRNEĞİNDE ÇOCUKLARA UYGULANAN CEZALAR NELER?
Mukayeseli hukuk açısından suça sürüklenen çocuklara verilen cezalara dair örnekler hakkında Şamlı şunlar belirtiliyor:
*ALMANYA: Almanya’da Yaşlara Göre Ceza Sorumluluğu: 14 Yaş altı çocuk suç işlerse Ceza Yok – Güvenlik Tedbiri Uygulanabilir. 14-17 Yaş arası çocuk suç işlerse En fazla 10 yıl hapis cezası verilebilir. Hâkim, failin kişiliğini ve gelişim durumunu dikkate alır. Fail–mağdur uzlaşması, sosyal kurslara katılım, gözetim altında tutulma gibi alternatif yaptırımlar uygulanabilir. 18 – 21 yaş arası genç yetişkinler suç işlerse Normalde yetişkin kabul edilseler de mahkeme “kişilik gelişimi hâlâ gençlik seviyesindeyse” genç ceza hukuku uygulayabilir. Amaç yine cezadan çok rehabilitasyondur. 14 Yaş altı çocuk suç işlerse Ceza Yok – Güvenlik Tedbiri Uygulanabilir. 14-17 Yaş arası çocuk suç işlerse en fazla 10 yıl hapis cezası verilebilir. Hâkim, failin kişiliğini ve gelişim durumunu dikkate alır. Fail–mağdur uzlaşması, sosyal kurslara katılım, gözetim altında tutulma gibi alternatif yaptırımlar uygulanabilir. 18 – 21 yaş arası genç yetişkinler suç işlerse normalde yetişkin kabul edilseler de mahkeme “kişilik gelişimi hâlâ gençlik seviyesindeyse” genç ceza hukuku uygulayabilir. Amaç yine cezadan çok rehabilitasyondur.
*İTALYA: İtalya’da Çocukların Cezai Sorumluluğu, 14 yaşından küçük çocuklar suç işlerse Cezai sorumlulukları yoktur. 14 yaşından küçük çocuklar suç işlerse cezai sorumlulukları yoktur. 14-18 yaş arası çocuk suç işlerse Müeyyide yarıya kadar indirilebilir.
*FRANSA: Fransa’da Çocukların Cezai Sorumluluğu 13 yaşından küçük çocuklar suç işlerse Temyiz kudreti aranır. Temyiz kudreti yoksa ceza verilmez, varsa sınırlı sorumluluk doğar. Genellikle ceza değil, koruma/rehabilitasyon tedbirleri uygulanır. 13-15 yaş arası çocuk suç işlerse Öncelik eğitim, gözetim, danışmanlık gibi tedbirlerde uygulanır; tedbirlere uymazsa hapis cezası verilebilir. Bu durumda yaş küçüklüğü indirimi uygulanır. Verilecek ceza yetişkinlere verilecek cezasının yarısından az olması gerekir. 16-18 Yaş arası çocuk suç işlerse 5 yıl üstü hapis cezası suçlar bakımından, çocuk indirimi ilkesi kural iken, Mayıs 2025’te yasa değişikliği ile istisna haline getirilmiş. Ancak bu durum anayasaya aykırı bulunmuştur.
*İNGİLTERE: İngiltere’de Çocukların Cezai Sorumluluğu: 10 yaşından küçük çocuklar suç işlerseler Cezai sorumlulukları yoktur. 10-17 yaş arası çocuk suç işlerse Amaç, çocuğun hem cezalandırılması hem de topluma kazandırılmasıdır. Cinayet, tecavüz, terör gibi ağır suçlarda yetişkin mahkemelerine çıkarılabilir. Gençlik Hapsi: Çok ağır suçlarda 10 yaşından itibaren uygulanabilir; çocuk “young offender institution” (gençlik cezaevi) denen özel yerlerde tutulur. Gençlik Rehabilitasyon Kararı: En yaygın uygulama. Çocuğun toplum hizmeti yapması, eğitim veya tedavi programlarına katılması zorunlu tutulur. 12–17 yaş arasında, ciddi suçlarda hapis cezası uygulanabilir. Çocuk gençlik cezaevine gönderilir; yarısı cezaevinde, yarısı toplum içinde denetimli serbestlik olarak çekilir.”
MEVCUT DURUM NE?
TÜRKAD Başkan Yardımcısı Hadi Dündar’a suça sürüklenen çocuklar hakkında Türk Ceza Kanunu’nda ne gibi cezalar olduğuna değinerek, “5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 6/1-c maddesi uyarınca 18 yaşını doldurmamış kişi çocuktur. TCK yaş küçüklüğünü, ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan bir neden olarak kabul etmiştir. Bu kapsamda TCK’nın 31 maddesi uyarınca; 12-15 yaş arasında olup ta ceza sorumluluğunun var olduğu belirlenen çocuklar ile, 15 -18 yaş arasındaki çocuklara işledikleri fiile ilişkin ceza, yetişkinlere oranda indirimli olarak verilecektir. Fiili işlediği sırada on beş yaşını doldurmuş olup da on sekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında suç, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektirdiği takdirde on sekiz yıldan yirmi dört yıla; TCK m.31/1). Suçu oluşturan fiili işlediği sırada henüz on iki yaşını bitirmemiş olan çocukların cezai sorumluluğu bulunmamaktadır. Matris Ahmet Minguzzi 14 yaşında yani kendisini kuramayacak bir yaşta ve ona yönelik gerçekleşen eylem için ön görüşen ceza ağırlaştırılmış müebbet, Sanılar 15 ve 16 yaşlarında. 15 yaşından küçük ise en fazla 12 yıl ceza verilebiliyor. Ağırlaştırılmış müebbet alırlarsa 30 yıl ceza evinde kalma durumu var.” denildi.
“ÇOCUK İNDİRİMİNDE CEZA ARTARSA SUÇTA KULLANILMASININ ÖNENE GEÇİLEBİLİR”
Dündar sözlerini şöyle sürdürdü: “Müebbet alırlarsa 24 yıl hapiste kalma durumları söz konusu. 12-15 yaş arasındaki çocukların ceza evinde geçirdiği bir gün 3 gün olarak hesaplanır. 15-18 yaş arasındaki çocuğun ise ceza evinde geçirdiği 1 gün 2 gün olarak hesaplanır. Yani 24 yıl ceza alan biri 7-8 yıl içinde tahliye olur. Asli tıp kurumu yaş tesbiti yaptığında video kaydı, fotoğraf ve tahlilleri ile birlikte radyolojik görüntülerini saklaması gerekir, çünkü daha sonra dosyalarda itiraz konusu olabiliyor. Yeni düzenleme ile amaçlanan çocukların suçta kullanılmasının önüne geçmektir. Eğer yukarıdaki düzenlemeler değişime uğrayıp daha fazla ceza evinde zaman geçirme durumu söz konusu olursa, o zaman çocukların suçta kullanılmasının önüne geçilebilir, Bazı ülkelerde ailelerine de ceza verilme yoluna gidiyorlar ki aile çocuğa sahip çıksın ve çocuk suça sürüklenmemiş olsun. Bizim hukukumuzda suça sürüklenmiş çocuk denilmiş ki, çocukların mümkün mertebede ortamını hazırlayıp suçtan kurtulmasını sağlamaktır. Bundan dolayı da suça sürüklenmiş çocuk denilmiş, eğer çocuğun ortamı doğru düzgün hazırlanmış olursa suçtan kurtulma ya da suça buluşmama durumu olur.”
