Bakan Tunç: Son 23 yılda önemli reformla imza attık
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, İdari Yargı Değerlendirme Programına katıldı. Programda, Konuşan Bakan Tunç, Son 23 yılda anayasada gerçekleştirilen değişikliklerle temel hak ve özgürlüklerinin güçlendirdiklerini, Hak arama yollarını artırdıklarını, Demokratik hukuk devleti ilkesini tahkim ettiklerini ve Ülkenin yüksek standartlı bir demokrasiye kavuşması için önemli reformlara imza attıklarını dile getirdi.
TÜRKİYE’NİN HUKUK DEVLETİ VASFINI DAHA DA GÜÇLENDİRDİK
İdari yargının güçlendirilmesi amacıyla önemli ilerlemeler kaydettiklerini belirten Bakan Tunç, “Daha önce memurlar ve diğer kamu görevlilerine verilen uyarma ve kınama cezalarına karşı yargı yolu kapalıydı. 2010 anayasa değişikliğiyle bu cezaları idari yargı denetimine açtık. Yine daha önce Hakimler ve Savcılar Kurulu’nun meslekten çıkarma cezasına ilişkin kararlarına karşı yargı yolu kapalıydı. 2010 anayasa değişikliğiyle bu cezalara karşı dava açılabilmesi başvurulabilmesini sağladık. Ayrıca daha önce Yüksek Askeri Şura’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma hariç her türlü ilişik kesme kararlarına karşı dava açılamıyordu. 2010 anayasa değişikliğiyle bu kararlara karşı dava açılabilmesi imkânını getirdik. 2017 yılından önce idari yargıda çift başlı bir yargı sistemi vardı. 2017 yılında yaptığımız Anayasa değişikliğiyle Askerî Yüksek İdare Mahkemelerini kapatarak idari yargı-askeri idari yargı ayrımı ortadan kaldırdık. Böylece askerlerin ve sivillerin ayrı yargı kollarında yargılanmasına son vererek, Türkiye’nin hukuk devleti vasfını daha da güçlendirdik. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçmeden önce cumhurbaşkanının işlemlerine karşı yargı yolu kapalıydı” şeklinde konuştu.
DAVALARIN GÖRÜLME SÜRELERİNİ KISALTTIK
2017 yılında yaptıkları Anayasa değişikliğiyle Cumhurbaşkanı kararlarını ve düzenleyici işlemlerini yargı denetimine ilk kez açılarak yürütmenin hukukilik denetiminin güçlendiği söyleyen Bakan Tunç, “2014 yılında 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda değişiklik yapılarak ivedi yargılama usulü ihdas ettik. Aynı değişiklikle; merkezi ve ortak sınavlara ilişkin yeni bir yargılama usulü belirledik. Ayrıca bu yargılama usulüne yönelik doğrudan temyiz uygulamasını getirdik. Böylece bu usul ile davaların görülme sürelerini kısaltılarak yargılamaları hızlandırdık” dedi.
YENİ BÖLGE MAHKEMELERİ GELİYOR
Doğrudan temyiz usulünü hukuk yargılamalarında da yaygınlaştırmayı hedeflediklerini ifade eden Tunç, 2016 yılında Ankara, İstanbul, Erzurum, İzmir, Konya, Samsun ve Gaziantep Bölge İdare Mahkemeleriyle istinaf sistemine geçtik. Ardından 2020 yılında Adana, 2021 yılında Bursa’da iki Bölge İdare Mahkemesi daha kurarak sayıyı 9’a çıkarttık. Önümüzdeki dönemde bölgelerin coğrafi durumu ve iş hacmini dikkate alarak adalete erişimi kolaylaştırmak için yeni Bölge İdare Mahkemeleri kuracağız” ifadelerini kullandı.
İDARENİN CEVAP SÜRESİNİ 30 GÜNE İNDİRDİK
İstinaf yargılamasının yanında idari yargılama usulü kanununda 2021 yılında yapılan değişiklikle vatandaşların idareye yaptığı başvurulara idarenin cevap süresini 60 günden 30 güne indirdiklerini dile getiren Tunç, “Böylece vatandaşlarımızın yargısal süreçlerinin daha hızlı ve etkin bir şekilde yürütülmesini sağladık. İdari yargı mahkemelerinin, kararlarını gerekçesiyle birlikte en geç 30 gün içinde yazmasını düzenledik. Ayrıca Aynı olaya ilişkin farklı bölge idare mahkemeleri dairelerince verilen kesin nitelikteki karar farklılıklarının Danıştay tarafından giderilebilmesini düzenledik. Böylece hukuki güvenlik ve belirlilik ilkelerinin güçlenmesine yönelik önemli bir düzenlemeyi hayata geçirdik” dedi.
ANA HEDEF ADALETİN HAKKIYLA YERİNİ BULMASI
Tüm bu çalışmaların ana hedefinin Adaletin hakkıyla yerini bulabilmesi için olduğunu söyleyen Tunç, “Yasama, yürütme ve yargı erklerinden oluşan kuvvetler ayrılığı dengesiyle kurgulanan hukuk devletinde adaletin tecelli edebilmesi için ise tarafsız ve bağımsız bir yargıya ihtiyaç vardır. Adil, bağımsız, tarafsız, güvenilir ve etkin bir yargı sisteminin işleyişi için üç temel unsura ihtiyaç vardır. Bunlar: Toplumun ihtiyaçlarına cevap veren bir mevzuat, Fiziki imkânların yeterliliği, Etkin, güçlü ve nitelikli bir insan kaynağına sahip olmaktır. Son 23 yılda güvenilir ve erişilebilir bir adalet sisteminin tesisini sağlamak adına bu üç temel alanda büyük reformlara imza attık. Her adımda, yargı sistemimizin daha adil, hızlı ve erişilebilir olabilmesi için gerekli altyapıyı oluşturduk ve güçlü bir hukuk devleti anlayışını inşa etmek için kararlılıkla ilerledik. Reformlarla, adaletin en yüksek ve en güçlü teminatı olan yargının işleyişini daha da güçlendiriyor; toplumun adalet arayışına, güvenle karşılık verebilen bir yargı sistemi inşa ediyoruz. Öncelikle, temel kanunlarımızı, çağın gereklerine ve milletimizin ihtiyaçlarına uygun şekilde yeniden inşa ettiklerini söyleyen Tunç, “80 yıldan bu yana uygulanan ancak artık günümüz ihtiyaçlarına cevap vermeyen Ceza Kanunu, Borçlar Kanunu, Ticaret Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Ceza Muhakemeleri Kanunu gibi bütün temel kanunları yeniledik. Süreç içerisinde reform irademizi sürekli koruyarak aziz milletimizin değişen, gelişen ihtiyaçları doğrultusunda hazırladığımız strateji belgeleriyle planlı bir yargı reformu sürecini hayata geçiriyoruz” ifadelerini kullandı.
HER BİR HEDEFİ HAYATA GEÇİRECEĞİZ
Hukukun üstünlüğünü esas alan, gecikmeyen ve öngörülebilir bir adalet sistemi vizyonuyla hazırlanan Yargı Reformu Strateji Belgesinde 5 temel amaç doğrultusunda 264 yeni faaliyet belirlediklerini ifade eden Tunç, Adalete erişimin kolaylaştırılması amaçları kapsamında belirlediğimiz her bir faaliyeti önümüzdeki dönemde kararlılıkla hayata geçireceğiz. Bakanlığımız bünyesinde “Adalet Teşkilatı Performans ve Verimliliği Daire Başkanlığı” Hâkimler ve Savcılar Kurulu bünyesinde “Yargı Teşkilatı Performans ve Verimliliği Birimi” Bölge İdare Mahkemeleri Adalet komisyonları bünyesinde “Yargı Hizmetlerinin Etkinliği” büroları oluşturacağız. Dijital dönüşüm projeleri ve hukuk eğitimine yönelik yenilikçi yaklaşımlar geliştireceğiz. İstinaf kanun yolu aşamasında da hedef süreler belirleyeceğiz. Bölge İdare Mahkemesi Adalet komisyonlarına, adalet dairelerinin iş durumu ile işleyişiyle ilgili hâkimler hakkında rapor yazma yetkisi verilmesini sağlayacağız. Ayrıca önümüzdeki dönemde; İdarenin taraf olduğu tam yargı davalarında sulh müessesesine başvuruyu zorunlu kılacağız. İdari yargıda dosyaların tekemmül sürecini kısaltacağız. İdari uyuşmazlıklara ilişkin davalarda pilot dava uygulamasına geçeceğiz. İdari yargıda delil tespiti istenebilmesine imkân sağlayacağız. İdare mahkemeleri arasında dengeli iş dağılımının sağlanması için yetki kurallarının gözden geçireceğiz. İdari yargıda dava dosyalarının birleştirilmesi veya doğrudan ayrılmasına ilişkin karar verilebilmesi imkânı getireceğiz. İdari yargılamaların uzamasının engellenmesi için mahkemenin hükmü ek kararla tamamlayabilmesine imkân sağlayacağız” sözlerine yer verdi.
MÜSTAKİL ADLİYE SAYISI 382’YE ÇIKTI
Yargı teşkilatının fiziki imkânlarını her geçen gün artırdıkları söyleyen Tunç, 2002’de sadece 78 müstakil adliyemiz varken, bugün bu sayıyı 382’ye çıkardık. 569 bin 59 metrekare olan kapalı alan miktarını ise 6 milyon metrekareye ulaştırdık. Önümüzdeki süreçte de yatırımlara hız kesmeden devam edeceğiz” 2025 Yılı Yatırım Programında 68 adliye, 7 adli tıp binası, 120 mahalde adalet personeli konutu ve 1 personel eğitim merkezi, 1 denetimli serbestlik binası, 1 çocuk adalet merkezinin yer alıyor. Önem verdiğimiz konulardan biri de adalet personeli için konut teminidir. Bunun için son 2 yılda yeni bir süreç başlattık. Bu kapsamda; 2 bin 483 konutu teşkilatımıza kazandırdık. Önümüzdeki süreçte yapım ihaleleri ve alımlarla birlikte adalet teşkilatının konut ihtiyacını bütünüyle tamamlamayı hedefliyoruz” dedi.
23 YILDA ÖNEMLİ MESAFELER KAT ETTİK
23 yılda önemli mesafe aldıklarını söyleyen Tunç, konuşmasını şu sözlerle sürdürdü. “2002 yılında; 19 bin 349 olan hâkim ve savcı sayımızı 25 bin 695’e çıkardık. Son 2 yılda 227’si idari yargıda olmak üzere toplam 3 bin 369 yeni hâkim-savcı ataması yaptık. Hukuk Fakültesine girişte başarı sıralamasını 100 bine yükselttik. Hukuk eğitiminde kaliteyi artırmaya yönelik bir diğer reformların ilkini bu yıl gerçekleştireceğimiz Hukuk Mesleklerine Giriş sınavıdır. İlkini Eylül ayında ikincisini de geçtiğimiz hafta sonu yaptık. Hâkim-savcılığı tercih edenlerin staj dönemini daha verimli geçirerek mesleklerine daha iyi hazırlanabilmeleri için hâkim ve savcı yardımcılığı sistemini hayata geçirdik. Bu kapsamda son 2 yılda 152’si idari yargı olmak üzere toplam 2 bin 76 hâkim ve savcı yardımcısını adalet teşkilatımıza dahil ettik. Ayrıca hakim-savcı yardımcılığı sistemi öncesi alımını gerçekleştirdiğimiz 151’i idari yargı olmak üzere 1.550 hakim savcı adayı bulunuyor.
MAHKEME SAYILARI
2002 yılında Adli ve idari Yargıda; 3 bin 727 olan mahkeme sayısını, yüzde 130 artırarak 8 bin 632’ye çıkardık. Son iki yılda 3 bin 38 İlk derece Mahkemesi kurduk. Bunların yanında idari yargıda; 2002 yılında 146 olan mahkeme sayısını %60 artırarak 233’e çıkardık Son iki yılda idari yargıda 89 İlk derece Mahkemesi kurduk. Ayrıca istinafta da son iki yılda 47 adli istinaf dairesi, 14 idari istinaf dairesi kurduk. İstinaf mahkemelerinin birden fazla heyetle çalışabilmesi için üye sayılarını artırdık.
KARAR VERME SAYILARI
“İdari Yargı teşkilatımız, ilk derece, istinaf ve temyiz olmak üzere; 2023 yılında 860 bin 477 dosyada karar verilmişken; 2024 yılında karar sayısı artarak 905 bin 531 dosyada karar vermiştir. İdare ve Vergi Mahkemelerinde 199 bin 372, İstinaf mahkemelerinde 113 bin 996, Temyiz mahkemelerinde ise 101 bin 102 olmak üzere, Toplam 414 bin 470 derdest dosya bulunmaktadır. 2024 yılında bir önceki yıla göre karar sayılarında; İdare ve vergi mahkemelerinde yüzde 4,1 oranında, Bölge İdare Mahkemelerinde ise yüzde 8,7 oranında artış olduğunu görüyoruz.”
DEPREM BÖLGELERİNE GEREKLİ ADLİ TEDBİR ALINDI
6 Şubatta meydana gelen ve 11 ili doğrudan etkileyen Kahramanmaraş merkezli depremler nedeniyle oluşan iş yükünü karşılamak amacıyla gerekli tedbirleri aldıklarını ifade eden Bakan Tunç, “Bugüne kadar deprem bölgelerinde 670 adli, 28 idari olmak üzere toplam 698 ilk derece mahkemesi kurduk.10 Bölge Adliye Mahkemesi dairesi ve 5 Bölge İdare Mahkemesi dava dairesi olmak üzere toplam 15 istinaf dairesi kurduk. 6 Şubat Depremlerinden önce bölgede İdari yargı ilk derece ve istinafta toplam 246 hâkim görev yapmaktayken bu sayıyı yüzde 57 oranında artışla 386’ya çıkardık. Yine Adli yargı ilk derece ve istinafta 2 bin 890 hâkim ve savcı görev yapmaktayken bu sayıyı yüzde 17oranında artışla 3 bin 365’eçıkardık. Bugüne kadar deprem bölgesinde idari yargıda toplam 109 bin 477dava açılmış, 75 bin 975 dosyada karar verilmiştir. Ayrıca deprem bölgesi için öncelikli ve acil durumda olan ağır hasar tespiti ve yıkımla ilgili olarak açılan 41 bin 981 davanın, 37 bin 291’ine yani yüzde 89’una karar verildiğini görüyoruz. Böylesi zorlu bir süreçte mesai mefhumu gözetmeksizin fedakarca çalışan tüm yargı mensuplarımıza teşekkür ediyorum” dedi.
DEPREM BÖLGELERİNİN FİZİKİ KOŞULLARI İYİLEŞİYOR
Deprem Bölgesindeki fiziki koşulların iyileştirmesi için de çalışmalara devam ettiklerini aktaran Tunç, “2025 yılı yatırım programında deprem bölgesinde 21 adliye hizmet binası, 12 ceza infaz kurumu, 3 adli tıp hizmet binası, 1 personel eğitim merkezi, 82 mahalde 2 bin 292 kamu personel konutu yer almaktadır. Devletimizin tüm imkanlarıyla adalet hizmetlerinin gerek deprem bölgesindeki gerekse de diğer illerimizde, hakim ve savcılarımızın çalışmalarına uygun, avukatlarımızın ve vatandaşlarımızın daha güzel koşullarda hizmet alabilmelerini sağlayacak şekilde yerine getirebilmesi için çalışmalarımıza devam edeceğiz” diye konuştu.
