TOKAT
Darbeden (12 Eylül 1980), demokrasi askıya alınmadan önce… Ana akım 4 siyasi parti vardı:
Adalet Partisi (Süleyman Demirel), Cumhuriyet Halk Partisi (Bülent Ecevit), Milli Selamet Partisi (Necmettin Erbakan) ve Milliyetçi Hareket Partisi (Alparslan Türkeş).
1983… Demokrasiye dönüş… Yeni partiler.
Turgut Özal, “4 siyasi eğilimi de kucaklayan” Anavatan Partisi‘ni kurdu.
6 Kasım 1983… Seçim… ANAP, tek başına iktidar.
Tokat’ta… Turgut Özal’ın yol arkadaşlarından, eski bakan Metin Gürdere ile buluştuk.
ANAP’taki 4 rengin sağcı… Milliyetçi… MHP eğilimli… Ülkücü kesimindendi.
***
Omuz halayı
Müzeyi gezerken… Bir maket gördük… “Omuz halayı” maketi.
Kadınlar… Yerel kıyafetler içinde… Ve erkeklerin omzunda… Halay çekiyorlar. Bugüne kadar böyle bir şey görmemiştik. Belediye Başkanı Mehmet Kemal Yazıcıoğlu dedi ki:
Bu halay… Türkiye’de tek. Kadın-erkek… Birlikte halay çekerler… Ama kadınlar, erkeklerin omzunda yer alır. Kadının üstünlüğü… Kadına saygı… Kadın, erkeğin baştacı.
***
Portre… ‘Güvercin’
Turgut Özal… Sekizinci Cumhurbaşkanı.
Babası… Malatya‘nın Çırmıktı ilçesinden… Şimdiki adı Yeşilyurt.
Baba Mehmet Sıddık Özal… Türk kökenli… Bankada memur.
Anne… Hafize Özal… TunceliÇemişgezek doğumlu… Kürt kökenli… İlkokul öğretmeni.
Rahmet istedi… Turgut Özal… Kürt siyasetinde… “Güvercin” kesimindendi… “Silahsız çözüm yanlısı.”
***
İkinci portre… ‘Şahin’
Turgut Özal‘ın Cumhurbaşkanı, Yıldırım Akbulut‘un Başbakan olduğu dönem.
Tokat Milletvekili Metin Gürdere, Anavatan Partisi‘nin “şahin” takımından.
Terörlü yıllar… Operasyonlar… Şehitler.
Metin Gürdere’nin konuşmaları… Demeçleri… “Askeri çözüm… Silahlı çözüm… Başka yolu yok.”
***
Halk ekmek
Tokat’ta bir ilk… 250 gram ekmek 7.5 lira.
Ya ramazan pidesi? Sorduk, kaç liraydı?
300 gram pide… 15 lira.
***
Günün sorusu
Sohbet uzun… Özetledik… Ancak… Metin Gürdere, öyle bir şey söyledi ki… Paylaşmamız şart: Bilmem dikkatinizi çekti mi? Sosyal medyada yoğun bir yayın var… Terörsüz Türkiye karşıtı. Merak ediyorum… Bu örgütlü bir karşı çıkış mı?
Şurası açık… Terörsüz Türkiye istemeyenler, Türkiye’nin güçlenmesini, bölgedeki ağırlığının artmasını istemeyenler. Güçlü Türkiye en çok kimi rahatsız eder? İsrail’i. Günlerdir kendi kendime sorup duruyorum… Terörsüz Türkiye karşıtı kampanyanın arkasında İsrail mi var?
***
Kapalı kapılar ardında
Çankaya Köşkü‘nden ANAP Genel Merkezi’ne telefon… Özal’dan Gürdere’ye:
– Metin Bey… Yarın sabah bana gelir misin? Seninle biraz konuşmak istiyorum.
Metin Gürdere… İçimden, “Tamam” diye geçiriyor: “Yarın fırçayı yiyeceğim.”
Ertesi gün… Çankaya… Cumhurbaşkanlığı makam odası… Özal, diyor ki: Kardeşim… Biz ne diyoruz? Bu adamlar (Kürtler) Türkiye’den kopmasınlar… Ayrılıkçı olmasınlar… Türk-Kürt beraberliği devam etsin… Barış içinde yaşayalım. Tarihi derinliği olan bir sorun… Sopayla çözemezsin. İstedikleri ne? Kürtçe kaset… Varsın olsun… Ben bunu söyledim, kıyamet koptu. Kürtçe gazete… Çıkarmalarına izin verdim… Yine kıyamet koptu, biliyorsun. Sabah, Hürriyet, Milliyet… Ve diğer gazeteler… Bunlar varken, Kürtçe gazeteyi kim okur? Kürtçe eğitim… Korkma Metin Bey… Millet çocuğuna İngilizce öğretmek için çırpınıyor. Türkiye güçlensin… Ekonomi, dünya ile rekabet eder hâle gelsin… Bak göreceksin, sorunlar kendiliğinden çözülür.
Kapalı kapılar ardındaki tarihi konuşma… Metin Gürdere’nin not defterinden… İlk kez gün ışığına çıkıyor.
***
Bakış açısı
Tokat… Saklı Bahçe… Sivas yolu üzerinde… Yeşillikler içinde.
Öğle yemeği… Yerel mutfak… Tokat kebabı… Masa zengin.
Metin Gürdere ile Belediye Başkanı Mehmet Kemal Yazıcıoğlu, yemeklerini yiyorlar.
Bana ağır yemek yasak… Yoğurt ile nefsimi köreltiyorum. Ve… Metin Gürdere’yi dinliyorum:
Turgut Özal’ın sözleri benim Kürt sorununa bakış açımı değiştirdi. Özal dedi ki: “Kıbrıs Barış Harekâtı… Şırnaklılar, oğullarını davul zurna ile askere, Kıbrıs’a yolladılar.” “Kore’de… Türk-Kürt, omuz omuza savaştılar. “ Özal’dan dinlediklerim beni askeri çözümden uzaklaştırdı. Bugüne gelince… Terörsüz Türkiye… Devlet aklı, devlet politikası… Kim karşı çıkabilir? Herkes çözümden yana… Barıştan yana.
***
Kapaklık
Metin Gürdere’ye veda…
Tokat’ı dolaşmaya devam. Ayrılırken… Metin Bey’den “kapaklık” bir söz:
– Şunu unutmayın… Siyasetçi seçimi düşünür… Devlet adamı ise geleceği.
***
Bir zamanlar Tokat
Osmanlı’nın son yılları… Tokat, Türkiye’nin altıncı büyük ekonomisi.
Şehirde ABD, İngiltere ve Almanya’nın konsoloslukları var.
Ve bugün… 850 bin nüfus… Türkiye’de, küresel ısınmadan en son etkilenecek şehir… Tersine göç başlamış… 2024’te, sılaya dönenlerin sayısı 6 bin 500. Tokat’a veda… Çorum bizi bekliyor… Ancak… Kalbimiz Tokat’ta kaldı.
