Sabah sabah önüme bir haber düştü. Gübretaş‘ın İran’daki Razi Petrokimya tesisiyle ilgili… Haberde diyor ki, “Gübretaş’ın Razi’deki yüzde 48.88‘lik payının ihalesi satış tamamlanmadan sonlandırıldı.” Şirket KAP’a açıklama yapmış… Tabii haber duyulur duyulmaz borsada yorumlar başladı.
Peki ne oldu da Gübretaş biten ihaleyi sonlandırdı?
Meseleyi biraz araştırdım. İşin aslı şu…
Gübretaş İran’daki yatırımı uzun süredir elden çıkarmak istiyor. Sebebi de İran’da üretim yapmanın eskisi gibi maliyet açısından cazibesinin kalmamış olması… Hatırlayın, Gübretaş bu yatırımı neden yapmıştı?
Türk çiftçisine ucuz gübre sağlaması için 2008‘de Gübretaş dünyanın en büyük petrokimya tesislerinden biri olan Razi Petrokimya‘nın yüzde 48.8’ini satın almıştı. Razi Petrokimya Kompleksi, ülkedeki azot ve fosfatlı gübre ve kimyasalların üretimi için en önemli fabrikalardan biri. İran’daki en büyük amonyak, üre gübresi, sülfürik asit ve kükürt üreticisi ve tek fosforik asit ve diamonyum fosfat gübresi (karışık fosfat ve amonyum sülfat gübresi) üreticisi. Bu ürünler yurtiçi ihtiyaçların yanı sıra kükürt, amonyak, üre ve sülfürik asidi dünya pazarlarına her yıl ihraç ederek petrokimya ihtiyacının karşılanmasında rol oynuyor. O dönem itibarıyla bu girişim Türkiye‘nin en büyük yurtdışı sanayi yatırımı olarak kayda geçmişti. Burası, Türkiye’nin tarımsal üretim sisteminin dışa bağımlılığını azaltmak adına önemli bir bağlantı noktasıydı. Razi Petrokimya’nın satın alındığı dönemde gübre üretiminin en önemli hammadde kaynağı doğalgaz fiyatları İran’da çok ucuzdu. Fakat daha sonra gaz fiyatları 30 kat arttı. Ülke gazı vatandaşına bedava verdiği için zaman zaman sanayi tesislerine doğalgaz kesintileri yapmaya başladı. Kış aylarında 90 güne varan kesintiler yaşanıp, üretimin durduğu dönemler oldu. Maliyet açısından üretimin cazibesi kayboldu. Üstüne 2012’de İran’a yönelik ABD ve AB ülkelerinin ekonomik ve finansal yaptırımları başladı. Uluslararası yaptırımlar ülkeden yapılan ürün ticaretinin önünü kapattı. Hal böyle olunca da Gübretaş, İran yatırımını elden çıkarma kararı aldı. Satış için ihale yapılacağı duyuruldu. O süreçte 4 firma teklif verdi. Fakat sadece iki firma teminatı yatırıp, ihaleye katılmaya hak kazandı.
Bunlardan birisi Can Holding’in şirketi Uluyol Yatırım diğeri de Cavit Çağlar’ın Fertex Holding’i…
Tabii, ihaleden önce Can Holding‘e operasyon olup, tutuklamalar yapılınca açık artırma süreci biraz aksadı. Ancak daha sonra Can Holding şirketleri TMSF’ye devredilince ihalede açık artırma aşamasının yapılmasına karar verildi. Uluyol Yatırım adına ihaleye giren TMSF fiyat artırmadı. Fertex Holding tek kaldı. Hal böyle olunca, Gübretaş da yeterli rekabet ortamı oluşmaması nedeniyle ihale sürecini tamamlanmadan sonlandırdı.
Peki bundan sonra ne olur?
Edindiğim izlenim şu, Gübretaş, Razi Petrokimya’yla ilgili satış sürecinden vazgeçmiş değil… Önümüzdeki aylarda yeniden bu yatırımdaki yüzde 48.8’lik payın satışı gündeme gelebilir. Anladığım kadarıyla, Gübretaş’ın yurtiçi ve yurtdışında yatırım iştahı var. Yani Razi Petrokimya’daki payı satıp daha esnek üretim yerlerinde yeni yatırım kararları alabilirler.
Hatta bakarsınız ileride TMSF kontrolüne geçen Tekfen’in iştiraki Toros Gübre’ye de talip olurlar.
