Geçtiğimiz nisan ayıydı. Rekabet Kurulu Stellantis’in, Türk Otomobil Fabrikası A.Ş. (TOFAŞ) tarafından devralma işlemini yatırım şartıyla onayladı. Hatırlayın o dönemde bu iş çok tartışıldı. Kimi çevreler, Tofaş’ın dünya çapında 14 markayı bünyesinde barındıran Stellantis’in Türkiye‘deki tüm operasyonlarını devralmasının pazardaki rekabeti daraltacağını ve orta vadede tüketici açısından sıkıntı yaratacağını söyledi. Çünkü, bu devralmayla birlikte Fiat, Peugeot, Opel, Citroen, Jeep, Alfa Romeo, Maserati ve DS markalarının distribütörlüğü Tofaş çatısına giriyordu. Fakat Rekabet Kurulu kamuoyunun bu yöndeki endişelerini gidermek için tarihinde pek de rastlamadığımız bir karar aldı.
Dedim ya, satın almaya şartlı onay verdi…
Peki neydi bu şartlar?
Şirket, Rekabet Kurulu onayını almak için üç aşamalı yatırım planı taahhüt etti. Mevcutta yılda 150 bin adetlik yatırım planlanırken, ilave iki aşamalı yatırımlaüretimin 5 yıl içinde 140 binden 450 bine çıkarılacağına dair taahhütte bulundu. Yüzde 33 olan kapasitesinin kademeli olarak önce yüzde 60-70’e daha sonra da yüzde 90 ve üzerine yükseltilmesi, Tofaş fabrikalarında 4 bin 381 olan çalışan sayısının 2027’ye kadar 5.500- 6.000’e, 2029’a kadar da 6.500- 7.000’e çıkarılması, ihracatın 2027’ye kadar projelerin devreye alınmasıyla yıllık 200 bin-220 bin bandına ulaşması, 150 bin adet yıllık üretimi kapsayacak üçüncü yatırımla (Stellantis’le araç modeli müzakereleri sürüyor, yılsonuna kadar karar verilecek) ihracat kapasitesinin 300 bin-320 bin bandına çıkarılması da verilen taahhütler arasındaydı.
Bu yatırım taahhüdüyle, Türkiye’deki hafif ticari araç ithalatının yaklaşık 130-140 bin seviyesinde azalacağı öngörüldü. Mevcut durumda araç üretimi için Türkiye’den 1.1 milyar dolar yedek parça temininde bulunan şirketin, yeni araç üretimlerini gerçekleştirdiğinde bu rakamı ikiye katlayacağı, bunun da yan sanayide istihdamı artıracağı hesaplandı.
Şirketten sadece yatırım değil bayilik için de birtakım şartlar istendi.
Onlar neydi?
Ford, Tofaş ve Stellantis markaları aynı showroom’da satılmayacak. İki kilometre çaplı alanda rakip otomotiv bayileri yoksa bu üç grup markayı satan bayilerden yalnızca biri faaliyet gösterecek. Rakip bayiliğin bulunma koşulunu taşımayan güzergahta mevcut bayilerin lokasyonu değişecek. Böylece Tofaş bayilerinin tüketiciler için tek durak olması engellenecek.
Rekabet Kurulu tarihinde ilk kez böyle bir karara imza atmıştı.
Peki bu karar büyük satın alma/birleşme işlemleri için emsal olabilir mi?
Mesela, Rekabet Kurulu’nun önünde şimdi ABD’li teslimat firması Uber Eats’in Getir Yemek’i satın almasına ilişkin dosya var. Prensipte anlaşma yapıldı ama nihai karar Rekabet Kurumu’nun onayından sonra netleşecek.
Kurum, Getir Yemek’in Uber Eats’e satışında da benzer yol izleyebilir mi?
Neden olmasın!
Bana kalırsa, yatırım şartı taahhüdü bütün birleşme/devralma işlemlerine getirilmeli… Böylece, Rekabet Kurulu’nun kararları sadece piyasadaki rekabet kurallarını çizmekle kalmaz aynı zamanda ülkeye yatırım ve istihdam da sağlar.
