Sovyetler Birliği’nin yıkılmasının ardından savaşlar ve istikrarsızlıklarla anılan Güney Kafkasya’da son bir ayda yaşanan gelişmeler, bölgede bir dönemin sona ererken işbirliği ve barışın zemin bulduğu yeni bir dönemin başladığına işaret ediyor.
Bu başlangıcın en somut göstergelerinden biri 1992’de Azerbaycan ve Ermenistan arasında başlayan Karabağ sorununun çözümü için kurulmuş olan AGİT Minsk Süreci’nin 1 Eylül 2025 itibariyle sona erdirilmesi oldu.
Bu gelişmeyi AGİT Genel Sekreteri Feridun Sinirlioğlu ve AGİT dönem başkanı Finlandiya Dışişleri Bakanı Elina Valtonen duyurdular. Açıklamaya göre, Minsk süreci ve bağlantılı yapılar Ermenistan ve Azerbaycan’ın ortak çağrısı üzerine ve AGİT bakanlar konseyi kararınca sona erdirildi.
Sinirlioğlu, “tarihi” olarak değerlendirdiği bu gelişmenin onlarca yıl süren çatışma ve güvensizliğe rağmen diplomasinin neleri başarabileceğini göstermesi açısından önemine dikkat çekerken, “Bu durum, taraflar arasında ortak bir zemin bulma konusunda ortak bir kararlılık olduğunda anlaşmanın mümkün olduğunu göstermektedir,” ifadelerini kullandı.
BEYAZ SARAY BULUŞMASI DÖNÜM NOKTASI OLDU
Azerbaycan ve Ermenistan, bu önemli adımı 8 Ağustos’ta ABD Başkanı Donald Trump liderliğinde yapılan zirvede elde edilen sonuç üzerine attılar.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Trump’ın arabuluculuğunda Karabağ savaşı sonrasında iki ülke arasında kalıcı barış anlaşmasının imzalanması yönünde önemli bir aşamayı geride bıraktılar.
Aliyev ve Paşinyan’ın imzaladığı niyet deklarasyonu, tarafların AGİT Minsk Süreci’nin sonlanması konusunda da görüş birliği içinde olduğunu ortaya koydu.
Bakü ve Erivan daha sonra AGİT’e ortak bir başvuru yaparak sürecin ve bağlı yapıların sonlandırılması çağrısında bulundu. 57 ülkeden oluşan AGİT bakanlar konseyi de bu çağrıya oybirliğiyle olumlu yanıt verdi.
MİNSK GRUBU DA DAĞITILDI
Bu kararla beraber Minsk Süreci’ne bağlı olarak 1994’te kurulan Minsk Grubu da dağıtılmış oldu.
Bu grubun eş başkanlığını ABD, Rusya Federasyonu ve Fransa yaparken diğer kalıcı üyeler ise Belarus, Almanya, İtalya, İsveç, Finlandiya, Türkiye ile Ermenistan ve Azerbaycan idi. Grubun temel görevi taraflar arasında çatışmaların sonlanması ve siyasi çözüm için uygun bir çerçeve oluşturmak olarak belirlenmişti.
Ancak üç eş başkan ülkenin Kafkasya’ya dönük jeopolitik değerlendirmeleri ve siyasi bağlantılarının farklı olması, sorunun çözümü yerine Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarını işgalinin devamına neden oldu.
Özellikle Azerbaycan, 2000’li yılların ortasında itibaren Minsk Grubu’na olan güvensizliğini açıkça dile getirdi. Fransa’nın da son dönemde açıkça Ermenistan’ın yanında yer alması Minsk Grubu’nun tamamen işlevsizleşmesine yol açtı.
Azerbaycan, siyasi çözüm yollarının tamamen tıkandığı bir ortamda 2020’de başlayan savaş sonrasında Karabağ’daki topraklarının kontrolünü yeniden ele geçirdi. Savaş sonrasında iki taraf sınırların belirlenmesi ve kalıcı barış anlaşması için masaya oturdular ve bir metin üzerinde uzlaştılar.
ANKARA GELİŞMELERDEN MEMNUN
Minsk sürecinin sonlanması Türkiye tarafından da olumlu bir gelişme olarak değerlendirildi.
Dışişleri Bakanlığı’ndan konuyla ilgili yapılan açıklamada, “Minsk Süreci ve bağlı yapılarının lağvedilmesine dair AGİT Bakanlar Konseyi tarafından 1 Eylül 2025 tarihinde alınan kararı memnuniyetle karşılıyoruz. Azerbaycan ve Ermenistan’ın ortak çabalarıyla mümkün olan bu tarihi karar, iki ülke arasındaki barış sürecinin önemli merhalelerinden birini teşkil etmiştir,” ifadelerine yer verildi.
Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki barış sürecinin Türkiye-Ermenistan normalleşme sürecinin belirleyici parametrelerinden biri olması Ankara’nın da konuyu yakından takip etmesi ve taraflarla diyalog içinde olmasını gerektiriyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Şangay İşbirliği Örgütü zirvesi için bulunduğu Çin’de Azerbaycan Devlet Başkanı Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Paşinyan ile ayrı ayrı görüştü ve süreci değerlendirdi.
Erdoğan, ziyaret dönüşünden gazetecilere yaptığı değerlendirmede, Beyaz Saray buluşmasının ardından Güney Kafkasya’da barış ve istikrar sürecinin hız kazandığını kaydederek, “Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile ardından Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile etraflıca bir görüşme yaptık. Bu iki görüşmede de gerek Aliyev’in gerek Paşinyan’ın aynı noktada olduklarını gördüm. Aynı istikamete bakıyorlar. Zengezur Koridoru meselesinde de herhangi bir sıkıntı, bir farklılık yok,” diye konuştu.
